Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Αποταμίευσης, που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 31 Οκτωβρίου, έχουμε την ευκαιρία να αναφερθούμε στην πολύ μεγάλη σημασία που έχει αυτή η πρακτική, ιδιαίτερα στην εποχή που ζούμε.
Στο πέρασμα της ιστορίας έχουμε συναντήσει την έννοια της αποταμίευσης από την αρχαία Αίγυπτο αλλά και την Αθήνα, όπου τις εύφορες περιόδους του έτους οι άνθρωποι συγκέντρωναν σιτηρά αλλά και άλλα αγαθά σε αποθηκευτικούς χώρους, ώστε να τα έχουν στη διάθεσή τους σε δύσκολες περιόδους, όπως σε ξηρασία, πολέμους και πανδημίες.
Από την αποθήκευση των σιτηρών, οι άνθρωποι πέρασαν στην αποθήκευση νομισμάτων σε πήλινα δοχεία και στις τραπεζικές καταθέσεις στη συνέχεια. Βασιζόμενοι στο ένστικτο της αυτοσυντήρησης, στόχο είχαν την εξασφάλιση πόρων και την επιβίωση στις δύσκολες στιγμές. Με λίγα λόγια, είχαν την Πρόνοια για το άγνωστο και αβέβαιο μέλλον.
Η αποταμίευση είναι σημαντική για όλους, για την ικανοποίηση επιμέρους αναγκών, όπως για την απόκτηση ενός ηλεκτρικού πατινιού ενός εφήβου, αλλά και για την επίτευξη μιας καλύτερης ποιότητας ζωής ενός ενήλικου.
Σήμερα η έννοια της αποταμίευσης είναι περισσότερο συνδεδεμένη με τη συσσώρευση χρημάτων για μελλοντική αξιοποίηση, ο στόχος της οποίας έχει συνήθως προσδιοριστεί με σαφήνεια: αγορά κατοικίας, επένδυση για οικονομική εκμετάλλευση, σπουδές παιδιών, δίκαια μοιρασμένη περιουσία στα παιδιά, συμπληρωματικό εισόδημα κατά τη διάρκεια της σύνταξης, κ.α.
Η διαχείριση των χρημάτων δεν είναι εύκολη υπόθεση και σε περιόδους έντονης αστάθειας και αβεβαιότητας, όπως αυτή που ζούμε, γίνεται ακόμα πιο περίπλοκη! Όλοι οι οικονομικοί αναλυτές αναφέρονται στον πληθωρισμό, που από το 3% των τελευταίων πολλών ετών, έχει σκαρφαλώσει στο 12%, χωρίς να έχει ακόμα σταθεροποιηθεί η πορεία του! Και το χειρότερο είναι ο στασιμοπληθωρισμός, που επανεμφανίζεται μετά από απουσία 50 ολόκληρων ετών. Εκτός από το κόστος ζωής που αυξάνεται μέρα με τη μέρα, ο στασιμοπληθωρισμός επηρεάζει και την ανταποδοτική σύνταξη που μπορεί να πάρει ένας εργαζόμενος δεκαετίες αργότερα. Πώς? Η ανταποδοτική σύνταξη βασίζεται στον μέσο όρο των μικτών αποδοχών σε όλη τη διάρκεια του εργασιακού βίου ενός ανθρώπου. Με τόσο υψηλά ποσοστά πληθωρισμού, με αναιμική ή καθόλου ανάπτυξη της οικονομίας και σταθερούς μισθούς, σε μερικές δεκαετίες από τώρα οι καταβληθείσες εισφορές ενδέχεται να απαξιωθούν λόγω πληθωρισμού και, σαν αποτέλεσμα, να επηρεαστεί και το ποσό της σύνταξης που θα λάβει ένας ασφαλισμένος. Επιπρόσθετα, ο πληθωρισμός είναι μια δύναμη που μακροπρόθεσμα μειώνει τα αποταμιευμένα χρήματα. Φυσικά, ένα ισχνό 0,20% μιας προθεσμιακής κατάθεσης δεν μπορεί να τα βάλει με τον γίγαντα του 12%. Επομένως, η αύξηση του πληθωρισμού αναμένεται να επηρεάσει και τις τραπεζικές καταθέσεις.
Σε αυτό το σημείο προκύπτουν δύο ερωτήματα:
Ερώτημα 1ο: Υπάρχει τρόπος αποταμίευσης ώστε να αποφύγει κάποιος την πτώση του μελλοντικού του εισοδήματος (σύνταξης), είτε είναι λόγω μείωσης της αξίας των καταθέσεών του είτε λόγω απαξίωσης των εισφορών του μετά το τέλος του εργασιακού βίου?
Ερώτημα 2ο: Ποιοι και από πότε είναι προτιμότερο να αποταμιεύουν?
Δίχως την παραμικρή αμφιβολία, μπορούμε να πούμε ότι ΟΛΟΙ ωφελούνται από την αποταμίευση.
• Οι νέοι, 25 ετών και άνω μπορούν να αποταμιεύουν με την πιο ιδανική συνθήκη. Μπορούν να βάζουν στην άκρη λίγα, που δεν θα τους στερούν πολλά από την καθημερινότητα, επομένως χωρίς κόπο, αλλά για πολλά χρόνια, ίσως και μέχρι να έρθει η ώρα της σύνταξης.
• Οι 40άρηδες -και πιθανόν νέοι γονείς- έχουν στη διάθεσή τους 25-27 χρόνια για τη σύνταξη αλλά και για τις σπουδές των παιδιών, που θα έχουν προηγηθεί. Χωρίς αποταμίευση το μέλλον διαγράφεται δύσκολο καθώς ο εργασιακός τους βίος έχει ήδη διανύσει τουλάχιστον 10 χρόνια, έχει συγκεκριμένη κατεύθυνση η οποία πιθανόν να μην μπορεί πια να αλλάξει και, με μεγαλύτερες πιθανότατα καταβολές από τους 25άρηδες, επομένως πιθανά με μεγαλύτερο κόπο, θα πρέπει να συγκεντρώσουν έναν σημαντικό συμπληρωματικό κεφάλαιο.
• Οι μη εργαζόμενες μητέρες, δεν μπορούν να βασίζονται για το μέλλον τους μόνο στο τι -λογικά- θα γίνει όταν γεράσουν. Εκτός από τα διαζύγια και άλλες, πολύ πιο δυσάρεστες ανατροπές που κυριεύουν τις ζωές κάποιων συνανθρώπων μας, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι οι συντάξεις χηρείας συνήθως δεν επαρκούν. Επομένως, στην περίπτωση αυτή η αποταμίευση είναι ιδιαίτερα κρίσιμη, όσο μικρή και αν είναι!
Σύνταξη θα πάρουμε όλοι. Το θέμα είναι το «αν αυτή η σύνταξη θα είναι επαρκής». Πώς μπορούμε να προστατεύσουμε την αξία των χρημάτων μας ή/και να χτίσουμε ένα επαρκές συμπληρωματικό κεφάλαιο με τις μικρότερες δυνατές απώλειες για τα χρόνια της Σύνταξης? Η απάντηση είναι «Με Αποταμίευση». Επαρκής ή και λιγότερο επαρκής, μία μικρή αποταμίευση είναι πάντα καλύτερη από την ανύπαρκτη αποταμίευση!
Ωστόσο, στη χώρα μας, περισσότεροι από 1 στους 2 Έλληνες δεν κατανοούν βασικές χρηματοοικονομικές έννοιες όπως το επιτόκιο, ο ανατοκισμός, ο πληθωρισμός, ο κίνδυνος μιας επένδυσης, η διαφοροποίηση των κινδύνων, κ.α. Επομένως, τουλάχιστον οι μισοί στερούνται των κατάλληλων γνώσεων, και της ικανότητας για τη λήψη χρηματοοικονομικών αποφάσεων και τη βέλτιστη διαχείριση των προσωπικών και οικογενειακών τους περιουσιακών στοιχείων (σύμφωνα με τα αποτελέσματα έρευνας της Standard & Poor’s σε 140 χώρες παγκοσμίως). Αυτό συνιστά τον χρηματοοικονομικό αναλφαβητισμό και -εν μέρει- λόγω της ύπαρξής του βιώσαμε τον αφανισμό μεγάλων χρηματικών ποσών από τα επενδυτικά προγράμματα με τις «υψηλές αποδόσεις» της Ασπίς Πρόνοια, προ του 2009.
Σημειώνουμε ότι ως Χρηματοοικονομικός Αλφαβητισμός ορίζεται «Ο συνδυασμός ετοιμότητας, γνώσης, δεξιότητας, νοοτροπίας και συμπεριφοράς που είναι στοιχεία απαραίτητα για τη σωστή λήψη χρηματοοικονομικών αποφάσεων με στόχο την επίτευξη ατομικής χρηματοοικονομικής ευημερίας».
Διανύουμε μια εποχή έντονης μεταβλητότητας και αβεβαιότητας, όπου εξωγενείς παράγοντες επηρεάζουν τόσο το σήμερα όσο και το αύριο του καθενός μας. Αυτό γίνεται πολύ πιο ξεκάθαρο αν αναλογιστούμε τις επιπτώσεις της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, την πολυπλοκότητα του χρηματοοικονομικού συστήματος και των αγορών, το δημογραφικό, την κλιματική αλλαγή και τις φυσικές καταστροφές που επιφέρει, την τεχνολογία, την πανδημία, τον πόλεμο στην Ουκρανία, και, γενικά, την νέα πραγματικότητα που μπορεί να αλλάζει από τη μία μέρα στην άλλη.
Η διαχείριση της σύγχρονης ζωής προϋποθέτει τις βασικές χρηματοοικονομικές γνώσεις, που σήμερα, είναι τόσο απαραίτητες όσο η ικανότητα ανάγνωσης και γραφής! Ο επαγγελματικός μας κλάδος, η ασφάλιση, διαθέτει αρκετούς εκπροσώπους που είναι σε θέση να εξηγήσουν, να συγκρίνουν, να προειδοποιήσουν, να προστατεύσουν, και γενικά, να κατευθύνουν τις εξελίξεις προς τη δημιουργία γενεών με χρηματοοικονομικά ενημερωμένους και υπεύθυνους ανθρώπους, που θα είναι σε θέση να επαναπροσδιορίσουν τα πρότυπα κατανάλωσης και να εντάξουν την αποταμίευση στα πλάνα τους, με αποκλειστικό στόχο τη μελλοντική προσωπική και οικογενειακή τους ευημερία.